Czym charakteryzuje się psychoterapia poznawczo - behawioralna?

Nurt poznawczo – behawioralny to jeden z najpopularniejszych podejść w psychoterapii. Swoją popularność zawdzięcza on między innymi swojej wysokiej skuteczności w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych (m.in. depresji, zaburzeń lękowych, uzależnień, czy zaburzeń osobowości).

Skuteczność ta jest stale testowana w badaniach naukowych, a prowadzenie tych badań jest możliwe dzięki wysokiemu stopniowi ustrukturalizowania terapii.

Oczywiście każde z zaburzeń psychicznych ma swój specyficzny sposób leczenia (zapisany w tak zwanym protokole terapeutycznym), ale oprócz tego, psychoterapia poznawczo – behawioralna jako taka posiada swoje specyficzne cechy, które można zauważyć zawsze, niezależnie od problemu, z którym przychodzimy do terapeuty.

Jakie to cechy?

• określenie celu terapii i trudności w jego osiągnięciu oraz ukierunkowanie na jego rozwiązanie:

Chodzi tutaj o dokładne określenie problemu pacjenta, z powodu którego przyszedł on do terapeuty. Pacjent razem z terapeutą określa tu:

• jakiej zmiany oczekuje i po czym, ją rozpozna;

• co ułatwia, a co utrudnia mu osiągnięcie tej zmiany;

• jakie są etapy tej zmiany;

• jak długo będzie trwało osiąganie tej zmiany.

Bardzo ważnym aspektem tego punktu jest doprecyzowanie, jaka zmiana jest oczekiwana, a jaka jest możliwa (np. nie da się przestać odczuwać lęku, można jedynie zmniejszyć jego intensywność i częstość pojawiania się).

• dobór metod terapeutycznych na podstawie dynamicznie tworzonej konceptualizacji problemu pacjenta:

Chodzi tutaj o wybór najodpowiedniejszego sposobu leczenia dla danego problemu. Wybór ten jest dokonywany na podstawie konceptualizacji, czyli modelu funkcjonowania pacjenta opartego o teorię poznawczo - behawioralną.

To tak jak u lekarza – przepisanie odpowiedniego leku po dokonaniu trafnej! diagnozy.

• skupienie na teraźniejszości w początkowej fazie terapii:

Chodzi tutaj o kładzenie nacisku na rozwiązanie bieżących problemów pacjenta w celu poprawy jego aktualnego i przyszłego stanu.

Jeśli terapeuta odwołuje się do przeszłości pacjenta, to tylko w momencie, gdy pomoże to zrozumieć jego bieżący sposób funkcjonowania i dzięki temu zrozumieniu pomoże go zmienić.

• nadanie struktury procesowi terapii i każdej sesji terapeutycznej:

Chodzi tutaj o ustalenie, przez terapeutę i pacjenta, formalnych zasad terapii takich jak:

• kolejność realizacji obranych celów terapeutycznych;

• częstość sesji terapeutycznych;

• czas trwania sesji terapeutycznej.

Oprócz tego terapeuta informuje pacjenta, jak wygląda sesja terapeutyczna w terapii poznawczo – behawioralnej, która posiada pewne stałe, powtarzalne elementy:

• ocena nasilenia problemu;

• omówienie zadania domowego;

• sformułowanie problemu (mieszczącego się w ogólnym planie terapii), na którym będzie się skupiać bieżąca sesja terapeutyczna;

• praca nad sformułowanym problemem za pomocą odpowiednio dobranych technik terapeutycznych;

• wyciągniecie wniosków z bieżącej pracy terapeutycznej;

• zaplanowanie zadania domowego (pracy osobistej nad problemem poza gabinetem psychoterapeutycznym).

• stworzenie przymierza terapeutycznego - relacji pomiędzy pacjentem i terapeutą stanowiącej bezpieczne środowisko do testowania i wprowadzania zmian w myśleniu, zachowaniu i emocjach:

Chodzi tutaj o stworzenie relacji, w której pacjent poczuje się na tyle bezpiecznie, że będzie mógł opowiedzieć terapeucie o swoim problemie i ufając mu, zechciał rozwiązać ten problem (korzystając z technik proponowanych przez terapeutę).

W nawiązaniu takiej relacji może pomóc:

• empatia terapeuty;

• jego bezwarunkowa akceptacja;

• autentyczność;

ale też:

• wrażliwość na załamywanie się relacji terapeutycznej i umiejętne reagowanie na to w celu wzmocnienia tej relacji.

• współpraca pacjenta i terapeuty – aktywność obu stron:

Chodzi tutaj o współodpowiedzialność terapeuty i pacjenta za rozwiązanie problemów pacjenta (a nie tylko terapeuty!)

Terapię poznawczo – behawioralną traktuje się tu jako spotkanie dwóch ekspertów – eksperta w dziedzinie mechanizmów powstawania problemu i eksperta w dziedzinie własnych problemów, przemyśleń, przeżyć i doznań. Dopiero suma wysiłków tych dwóch ekspertów umożliwia rozwiązanie problemu (badanie tego, jak sposób myślenia pacjenta wpływa na jego sposób odczuwania oraz modyfikowanie tego sposobu myślenia).

• psychoedukacja:

Chodzi tutaj o informowanie pacjenta o jego diagnozie (konceptualizacji jego problemu) oraz założeniach terapii poznawczo – behawioralnej tak, by on podejmować świadome decyzje na każdym etapie leczenia.

• stosowanie technik mających na celu modyfikację wzorców myślenia, emocji i zachowania dobranych ze względu na cel i mechanizm zmiany:

Chodzi tutaj o stosowanie w terapii odpowiednich technik poznawczych (mających na celu modyfikację sposobu myślenia) i/lub technik behawioralnych (mających na celu modyfikację zachowania).

Dobór tych technik zależy od problemu określonego w konceptualizacji.

• ograniczenie terapii w czasie:

Chodzi tutaj o dokładne ustalanie etapów i czasu trwania terapii w zależności od obranych celów terapeutycznych.